Đổi mới PP giảng dạy bẳng ứng dụng CNTT

   

 ĐỔI MỚI GIẢNG DẠY MÔN TOÁN Ở TRƯỜNG THPT HOÀNG MAI
BẰNG ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN

   Trong văn bản Hướng dẫn năm học mới về ứng dụng CNTT trong dạy học kí ngày 7/9/2007, Thứ trưởng Trần Văn Nhung có định hướng rõ:
1. Khuyến khích giáo viên soạn giáo án trên máy vi tính và chia sẻ dùng chung.
    Điều này có thể hiểu:
    - Việc soạn giáo án trên máy vi tính (bằng phần mềm soạn thảo văn bản) là đương nhiên.
    - Khuyến khích chia sẻ để học hỏi kinh nghiệm lẫn nhau.
    - Xin xem mẫu giáo án.
    - Khái niệm giáo án khác khái niệm Bài giảng điện tử.
2. Bài giảng điện tử và e - Learning.
    - Khuyến khích giáo viên soạn bài giảng điện tử và e Learning để chia sẻ dùng chung.
    - Tổ chức cuộc thi giáo án và bài giảng điện tử.
    Công cuộc đổi mới phương pháp dạy học ở trường THPT đã thực hiện bằng nhiều hình thức, nhiều phương pháp khác nhau. Trong giai đoạn hiện nay, việc ứng dụng CNTT vào giảng dạy góp phần quan trọng cho sự đổi mới phương pháp giảng dạy của giáo viên và việc học tập của học sinh. Là một trong những trường đi đầu về chất lượng dạy và học trong toàn huyện Quỳnh Lưu và đến thời điểm hiện tại là trường công lập duy nhất trên địa bàn thị xã Hoàng Mai, việc giảng dạy môn toán cho học sinh tại trường THPT Hoàng Mai nhiều năm qua đã có nhiều chuyển biến theo hướng tích cực phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục toàn diện học sinh. Tuy nhiên, bên cạnh đó, vẫn còn tồn tại một số vấn đề bất cập trong quá trình dạy học.

1. Thuận lợi và khó khăn trong công tác đổi mới phương pháp dạy học bằng CNTT
1.1. Thuận lợi
    Ưu điểm nổi bật của phương pháp dạy học bằng công nghệ thông tin so với phương   pháp giảng dạy toán truyền thống là:
    - Môi trường đa phương tiện kết hợp những hình ảnh vedeo, camera … với âm thanh, văn bản, biểu đồ … được trình bày qua máy tính theo kịch bản vạch sẵn nhằm đạt hiệu quả tối đa qua một quá trình học đa giác quan;
    - Kĩ thuật đồ hoạ nâng cao có thể mô phỏng nhiều mô hình hình vẽ cho môn toán mà thực tế có thể rất khó làm dụng cụ trực quan hoặc thực hiện các phép tính một cách nhanh nhất ;
    - Những ngân hàng dữ liệu khổng lồ và đa dạng được kết nối với nhau và với người sử dụng qua những mạng máy tính kể cả Internet … có thể được khai thác để tạo nên những điều kiện thuận lợi và nhiều khi không thể thiếu để học sinh học tập trong hoạt động và bằng hoạt động tự giác, tích cực và sáng tạo, được thực hiện độc lập hoặc trong giao lưu.
1.2. Khó khăn
    Song song với những thuận lợi trên, việc ứng dụng CNTT trong đổi mới phương pháp dạy học vẫn còn nhiều khó khăn, vướng mắc và những thách thức đang chờ ở phía trước bởi những vấn đề nảy sinh từ thực tiễn:
    - Thứ nhất: máy tính điện tử mang lại rất nhiều thuận lợi cho việc dạy học nhưng trong một mức độ nào đó, thì công cụ hiện đại này cũng không thể hỗ trợ giáo viên hoàn toàn trong các bài giảng của họ. Nó chỉ thực sự hiệu quả đối với một số bài giảng chứ không phải toàn bộ chương trình. Do nhiều nguyên nhân, mà cụ thể là, với những bài học có nội dung ngắn, không nhiều kiến thức mới, thì việc dạy theo phương pháp truyền thống sẽ thuận lợi hơn cho học sinh. Bằng cách này, giáo viên sẽ ghi tất cả nội dung bài học đó đủ trên một mặt bảng và như vậy sẽ dễ dàng củng cố bài học từ đầu đến cuối mà không cần phải lật lại từng “slide” như khi dạy trên máy tính điện tử. Những mạch kiến thức “ vận dụng” đòi hỏi giáo viên phải kết hợp với phấn trắng bảng đen và các phương pháp dạy học truyền thống mới rèn luyện được kĩ năng cho học sinh.
    - Thứ hai: kiến thức, kỹ năng về công nghệ thông tin, sử dụng các phần mềm toán học ở một số giáo viên vẫn còn hạn chế, chưa đủ vượt ngưỡng để đam mê và sáng tạo, thậm chí còn né tránh. Mặc khác, phương pháp dạy học cũ vẫn còn như một lối mòn khó thay đổi, sự uy quyền, áp đặt của giáo viên lên học sinh vẫn chưa thể xoá được trong một thời gian tới. Việc sử dụng công nghệ thông tin để đổi mới phương pháp dạy học chưa được nghiên cứu kỹ, dẫn đến việc ứng dụng phương pháp này không đúng chỗ, không đúng lúc, nhiều khi lạm dụng nó.
    - Việc đánh giá một tiết dạy có ứng dụng công nghệ thông tin còn lúng túng, chưa xác định hướng ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học. Chính sách, cơ chế quản lý còn nhiều bất cập, chưa tạo được sự đồng bộ trong thực hiện. Các phương tiện, thiết bị phục vụ cho việc đổi mới phương pháp dạy học bằng phương tiện chiếu projector, … còn thiếu và chưa đồng bộ nên chưa triển khai rộng khắp và hiệu quả.
    - Việc kết nối và sử dụng Internet chưa được thực hiện triệt để và có chiều sâu; sử dụng không thường xuyên do thiếu kinh phí, do tốc độ đường truyền. Công tác đào tạo, công tác bồi dưỡng, tự bồi dưỡng đội ngũ giáo viên chỉ mới dừng lại ở việc xoá mù tin học nên giáo viên chưa đủ kiến thức, mất nhiều thời gian và công sức để sử dụng công nghệ thông tin trong lớp học một cách có hiệu quả.

2. Thực tế áp dụng đổi mới trong giảng dạy môn toán tại trường THPT Hoàng Mai và đề xuất một số phương án:
2.1. Bố trí tự bồi dưỡng sử dụng CNTT
    Trên tình thần tự học, tự bồi dưỡng và học hỏi lẫn nhau, các thành viên tổ tập trung nghiên cứu và sử dụng các phần mềm sọan bài bài giảng điện tử và các phần mềm Toán học dưới sự hướng dẫn của các thầy cô thành thạo như thầy Tấn, thầy Bình, thầy Hạnh, thầy Hà,…
2.2. Thực hiện một số tiết dạy minh họa nhằm rút kinh nghiệm cho cả nhóm Toán bởi các tiết dạy ứng dụng CNTT:
    Trong thời gian vừa qua, tổ Toán đã bố trí các giáo viên nhiều kinh nghiệm trong việc giảng dạy Toán bằng ứng dụng CNTT như thầy Tấn, thầy Bình, cô Lan, Thầy Hà… để thực hiện. Với phương án đánh giá hai nội dung:
    -  Đánh giá thực tiễn giảng dạy và việc ứng dụng CNTT của giáo viên dạy tiết đó
    -  Đánh giá tinh thần thái độ của học sinh trong tiết học, mức độ nhận biết kiến thức
    Thực tiễn giáo viên vận dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy ở tổ Toán có 3 giai đoạn (3 giai đoạn này chúng tôi tự kết luận qua thực tiễn).
   Giai đoạn 1: (Giai đoạn sơ khai) Sử dụng hiệu ứng cầu kì;
   Giai đoạn 2: (Giai đoạn phát triển) Khắc phục những nhược điểm giai đoạn 1 nhưng nội dung bài giảng có bố cục chưa phù hợp. Vừa chứa nội dung ghi bài của học sinh và các câu vấn đáp, lời giải thích của giáo viên.
   Giai đoạn 3: (Giai đoạn hiệu quả) Phối hợp hài hòa giữa các phương pháp dạy học với trình chiếu (GV mới vận dụng thường gặp khó chỗ này). Nội dung trình chiếu hiện nay có 2 trường phái.
   Trường phái 1: Nội dung slide là nội dung học sinh ghi bài, bảng đen là bảng phụ;
   Trường phái 2: Nội dung slide là bảng phụ, bảng đen là nội dung ghi bài của học sinh. Khi nào có hình ảnh minh họa, các video, biểu đồ,... thì mới trình chiếu.
(hai trường phái này không thể tách rời phấn trắng bảng đen - Xem CNTT là phương tiện dạy học)
    Trong quá trình dự giờ và theo dõi nhiều tiết dạy CNTT, tổ toán đã rút kinh nghiệm kịp thời, xây dựng cho mình định hướng ứng dụng CNTT vào dạy môn Toán. Tuy chưa triển khai được trên diện rộng nhưng đã tạo được hiệu ứng tốt cho học sinh, thúc đẩy lòng ham mê nghiên cứu bài học và tìm tòi sáng tạo ở các em thông qua các hình thức thực hành trên máy tính hay mạng Internet.

3. Một số phương án đề xuất trong việc giảng dạy ứng dụng công nghệ thông tin tại trường THPT Hoàng Mai.
    Để thực hiện thành công và có chất lượng việc áp dụng CNTT vào đổi mới phương pháp dạy học trong trường THPT Hoàng Mai nói chung và trong bộ môn Toán nói riêng, mỗi thầy cô giáo phải nhận thức được:
    - Cần mạnh dạn thể nghiệm, không ngại khó, tự thiết kế và sử dụng bài giảng điện tử của mình trong quá trình giảng dạy. Qua đó sẽ giúp cho giáo viên rèn luyện được nhiều kỹ năng và phối hợp tốt các phương pháp dạy học tích cực khác;
    - Khi thiết kế Bài giảng điện tử cần chuẩn bị trước kịch bản, tư liệu (Video, hình ảnh, bảng đồ, ….), chọn giải pháp cho sử dụng công nghệ, sau đó mới bắt tay vào soạn giảng. Nếu sử dụng MS PowerPiont làm công cụ chính cần lưu ý về Font chữ, màu chữ (Xanh(đen)- trắng, vàng/đỏ) và hiệu ứng thích hợp (hiệu ứng đơn giản, nhẹ nhàn tránh gây mất tập trung vào nội dung bài giảng);
    - Nội dung bài giảng điện tử cần cô đọng, súc tích, hình ảnh, các mô phỏng cần xác chủ đề (trong 1 slide không nên có nhiều hình hay nhiều chữ); Những nội dung học sinh ghi bài cần có qui ước (có thể dùng khung hay màu nền) sẽ khắc phục được việc ghi bài của học sinh; Nội dung bài giảng chứa nhiều liên kết nhất là liên kết đến hệ thống câu hỏi để khắc phục những tình huống sư phạm phát sinh (như nhắc lại kiến thức, dàn bài, hết giờ, … các liên kết này có thể đặt trong slide chủ); Cần khai thác thế mạnh của CNTT trong kiểm tra đánh giá và kiểm chứng kết quả (Cũng cố bài cần hướng đến các câu hỏi mang tính vận dụng hay các hình thức trắc nghiệm);
    - Không lạm dụng công nghệ nếu chúng không tác động tích cực đến quá trình dạy học và sự phát triển của học sinh. Công nghệ mô phỏng nếu không phản ánh đúng nội dung, giá trị nghệ thuật và thực tế thì không nên sử dụng; Chuẩn kiến thức ở mức độ vận dụng cần kết hợp bảng và sử dụng các phương pháp dạy học khác mới có hiệu quả;
    - Giáo viên cần học, tập huấn các lớp soạn, giảng bài giảng điện tử, thường xuyên truy vào các trang web và thành viên của diễn đàn: bachkim.vn, dayhocintel.org, giaovien.net, moet.edu.vn, …
    - Nhà trường nên mở câu lạc bộ “Giáo án điện tử” để trao đổi và rút kinh nghiệm, tiếp thu những công nghệ mới trao đổi những các làm hay. Thường xuyên tập huấn cho các giáo viên mới về cũng như các giáo viên còn chưa thạo trong việc ứng dụng CNTT.
    - Trường có thể tổ chức các hội thi thao giảng sử dụng CNTT và đưa vào quy chế chuyên môn tiêu chuẩn giờ dạy giỏi là phải có các tiết giáo án sử dụng CNTT cho một số môn cơ bản
    - Trang bị thêm Phòng đa năng và đầu tư đồng bộ như: máy chiếu, máy quay, máy chụp, nối mạng, …và hướng dẫn sử dụng (vị trí đặt máy chiếu, đèn chiếu, độ sáng cũng cần xem xét). Dự phòng kinh phí cho sửa chữa nâng cấp phần cứng, phần mềm giáo dục, có phụ cấp cho cán bộ phụ trách phòng này để khắc phục sự cố và bảo quản sử dụng lâu dài;
    - Tăng cường đưa lên mạng của trường các tin bài ảnh, các giáo án tốt sử dụng CNTT và có biện pháp động viên khen thưởng kịp thời
    Trên đây là những kinh nghiệm và đề xuất của giáo viên tổ Toán đóng góp cho sự phát triển trong công cuộc đổi mới phương pháp dạy học tại trường THPT Hoàng Mai. Để thực hiện thành công công cuộc đổi mới phương pháp dạy học trong nhà trường cần sự hỗ trợ của lãnh đạo nhà trường và sự tham gia tích cực của các giáo viên trong chính quá trình dạy học.